Osiedle twórców | Artists’ Estate (2018)
![]()
PL:
What is the relationship between the past and potentialities, between history and possible worlds?
W ramach wystawy Teserówka,
6.10–9.11.2018,Dom Ireny i Stanisława Teisseyre’ów,
Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu
kuratorka: Katarzyna Różniak
My nie pamiętamy PRL-u. Urodziliśmy się latach 1987, 1988, 1991. Parafrazując wypowiedź jednego z rozmówców Swietłany Aleksijewicz – nie omdlewamy już z zachwytu, wchodząc do Supermarketu, jak nasi rodzice. Wychowywaliśmy się i żyjemy w państwie po transformacji ustrojowej i to problemy generowane przez ustrój kapitalistyczny stanowią dla nas główny punkt odniesienia i wyzwanie. Dlatego przystępując do pracy nad wystawą w Teserówce, szukaliśmy w archiwach jej lokalnej historii idei, których brakuje nam w dominujących sposobach konstruowania teraźniejszości.
W tym sensie myślę, że nasze podejście odpowiada przeprowadzonej przez Kate Eichhorn analizie, łączącej samą genezę zwrotu archiwalnego z początkami zwrotu neoliberalnego. Jak dowodzi badaczka, żeby zrozumieć atrakcyjność archiwów dla współczesnych teoretyczek kultury, artystów i aktywistek, musimy najpierw przemyśleć, jaką teraźniejszość zamieszkujemy, a jest to według niej teraźniejszość kształtowana właśnie przez neoliberalizm. Wzrost zainteresowania archiwami byłby jej zdaniem spowodowany zdolnością archiwów do przywracania tego, co rutynowo jest nam przez tę ideologię odbierane – przekonania, że możemy jeszcze stać się agentami zmiany. Zwrot archiwalny nie powinien być więc rozumiany przede wszystkim jako wyraz tęsknoty do przeszłości, ale raczej jako próba odzyskania sprawczości w czasie, kiedy zdolność do kolektywnego wyobrażania sobie i praktykowania innych sposobów bycia w świecie pogrążona jest w głębokim kryzysie.
Na wystawie w Teserówce prezentujemy rezultaty dotychczasowych badań archiwalno-artystycznych, dla których punktem wyjścia był dom Ireny i Stanisława Teisseyre’ów. W odziedziczonym po nich archiwum zachował się projekt architektoniczny Teserówki, będącej jednym z dwudziestu zaprojektowanych
przez Jerzego Schmidta w 1975 roku domów-pracowni wchodzących w skład „Osiedla Twórców”. Śledząc wcześniejsze dokonania architekta, odkrywaliśmy losy projektów otwartych pracowni artystycznych w Poznaniu. Wyłaniająca się z lokalnych archiwów historia wiąże się z jednej strony ze społecznymi projektami architektury socmodernistycznej i deklarowaną wiarą w społeczną rolę i użyteczność artystów i artystek, z drugiej strony z polityką Z.P.A.P. dążącego do opieki państwa nad sztuką. Przeplatają się w niej wartościowe idee z deklaracjami wymaganymi w oficjalnym dyskursie, słuszne postulaty o budowę państwowych pracowni i motywacje dążące do zapewnienia lepiej sytuowanej części środowiska możliwości wybudowania własnych domów. Nie zawsze potrafimy je rozróżnić. Mogłoby nas to zniechęcić, ale Eichhorn namawia do rzetelnego przemyślenia historycznych porażek i potraktowania poważnie politycznej skuteczności nieudanych społecznych transformacji. Przyjęliśmy więc założenie, że analiza życia artystycznego w PRL może stanowić zarówno przestrogę, jak i inspirację, i zastanawiamy się nad możliwością przywrócenia części socmodernistycznych postulatów.
Domy na „Osiedlu Twórców” budowano od 1977 roku do końca lat 80. Kiedy zmienił się system, nikt nie dbał już o pierwotne plany prowadzenia otwartych pracowni. Dziś osiedle znajduje się prawdopodobnie w jednej z najdroższych lokalizacji w Poznaniu. Domy stopniowo zyskują nowych zamożnych właścicieli, są przebudowywane, ogradzane, okładane monitoringiem. Tracą funkcje pracowni. Teserówka natomiast od trzydziestu lat nie zmienia swojej formy, symbolicznie przechowując wartości zawarte w architekturze przed transformacją. Co więcej, jako część majątku Uniwersytetu stała się mieniem publicznym, a to daje nam możliwość postulowania przywrócenia jej pierwotnie projektowanej funkcji. Bliskie są nam słowa kuratorek tegorocznej wystawy w Polskim Pawilonie na Biennale Architektury w Wenecji o żywych zabytkach, które tylko poprzez użytkowanie ujawniają swoją istotę.
Też chcemy mówić o architekturze afirmatywnie. Wyobrażamy tu sobie dom rezydencyjny ukierunkowany na sztukę społecznie zaangażowaną. Modelowe rozwiązanie - pracownia, łącząca przestrzeń prywatną i publiczną, sprzyjająca kolektywnym działaniom na rzecz lokalnej społeczności. Miejsce, w którym próbowalibyśmy zrozumieć społeczną rolę sztuki współcześnie – w globalnym kapitalizmie, antropocenie, wobec przemian politycznych w kraju, lokalnie. Poprzez nawiązanie do przeszłości pozwalające na projektowanie lepszej przyszłości. Zachęcamy do proponowania punktów statutu Potencjalnie Otwartej Pracowni Artystycznej „Teserówka”, która mogłaby funkcjonować tu w alternatywnej teraźniejszości.
1. K. Eichhorn, The Archival Turn in Feminism. Outrage in Order, Temple University Press, Philadelphia 2013
2. S. Aleksijewicz, Czasy secondhand. Koniec czerwonego człowieka, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014
3. Nie bójcie się deszczu. Rozmowa z Anną Ptak i Małgorzatą Kuciewicz, „Dwutygodnik.com”, 2018, nr 244
Kate Eichhorn
W ramach wystawy Teserówka,
6.10–9.11.2018,Dom Ireny i Stanisława Teisseyre’ów,
Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu
kuratorka: Katarzyna Różniak
My nie pamiętamy PRL-u. Urodziliśmy się latach 1987, 1988, 1991. Parafrazując wypowiedź jednego z rozmówców Swietłany Aleksijewicz – nie omdlewamy już z zachwytu, wchodząc do Supermarketu, jak nasi rodzice. Wychowywaliśmy się i żyjemy w państwie po transformacji ustrojowej i to problemy generowane przez ustrój kapitalistyczny stanowią dla nas główny punkt odniesienia i wyzwanie. Dlatego przystępując do pracy nad wystawą w Teserówce, szukaliśmy w archiwach jej lokalnej historii idei, których brakuje nam w dominujących sposobach konstruowania teraźniejszości.
W tym sensie myślę, że nasze podejście odpowiada przeprowadzonej przez Kate Eichhorn analizie, łączącej samą genezę zwrotu archiwalnego z początkami zwrotu neoliberalnego. Jak dowodzi badaczka, żeby zrozumieć atrakcyjność archiwów dla współczesnych teoretyczek kultury, artystów i aktywistek, musimy najpierw przemyśleć, jaką teraźniejszość zamieszkujemy, a jest to według niej teraźniejszość kształtowana właśnie przez neoliberalizm. Wzrost zainteresowania archiwami byłby jej zdaniem spowodowany zdolnością archiwów do przywracania tego, co rutynowo jest nam przez tę ideologię odbierane – przekonania, że możemy jeszcze stać się agentami zmiany. Zwrot archiwalny nie powinien być więc rozumiany przede wszystkim jako wyraz tęsknoty do przeszłości, ale raczej jako próba odzyskania sprawczości w czasie, kiedy zdolność do kolektywnego wyobrażania sobie i praktykowania innych sposobów bycia w świecie pogrążona jest w głębokim kryzysie.
Na wystawie w Teserówce prezentujemy rezultaty dotychczasowych badań archiwalno-artystycznych, dla których punktem wyjścia był dom Ireny i Stanisława Teisseyre’ów. W odziedziczonym po nich archiwum zachował się projekt architektoniczny Teserówki, będącej jednym z dwudziestu zaprojektowanych
przez Jerzego Schmidta w 1975 roku domów-pracowni wchodzących w skład „Osiedla Twórców”. Śledząc wcześniejsze dokonania architekta, odkrywaliśmy losy projektów otwartych pracowni artystycznych w Poznaniu. Wyłaniająca się z lokalnych archiwów historia wiąże się z jednej strony ze społecznymi projektami architektury socmodernistycznej i deklarowaną wiarą w społeczną rolę i użyteczność artystów i artystek, z drugiej strony z polityką Z.P.A.P. dążącego do opieki państwa nad sztuką. Przeplatają się w niej wartościowe idee z deklaracjami wymaganymi w oficjalnym dyskursie, słuszne postulaty o budowę państwowych pracowni i motywacje dążące do zapewnienia lepiej sytuowanej części środowiska możliwości wybudowania własnych domów. Nie zawsze potrafimy je rozróżnić. Mogłoby nas to zniechęcić, ale Eichhorn namawia do rzetelnego przemyślenia historycznych porażek i potraktowania poważnie politycznej skuteczności nieudanych społecznych transformacji. Przyjęliśmy więc założenie, że analiza życia artystycznego w PRL może stanowić zarówno przestrogę, jak i inspirację, i zastanawiamy się nad możliwością przywrócenia części socmodernistycznych postulatów.
Domy na „Osiedlu Twórców” budowano od 1977 roku do końca lat 80. Kiedy zmienił się system, nikt nie dbał już o pierwotne plany prowadzenia otwartych pracowni. Dziś osiedle znajduje się prawdopodobnie w jednej z najdroższych lokalizacji w Poznaniu. Domy stopniowo zyskują nowych zamożnych właścicieli, są przebudowywane, ogradzane, okładane monitoringiem. Tracą funkcje pracowni. Teserówka natomiast od trzydziestu lat nie zmienia swojej formy, symbolicznie przechowując wartości zawarte w architekturze przed transformacją. Co więcej, jako część majątku Uniwersytetu stała się mieniem publicznym, a to daje nam możliwość postulowania przywrócenia jej pierwotnie projektowanej funkcji. Bliskie są nam słowa kuratorek tegorocznej wystawy w Polskim Pawilonie na Biennale Architektury w Wenecji o żywych zabytkach, które tylko poprzez użytkowanie ujawniają swoją istotę.
Też chcemy mówić o architekturze afirmatywnie. Wyobrażamy tu sobie dom rezydencyjny ukierunkowany na sztukę społecznie zaangażowaną. Modelowe rozwiązanie - pracownia, łącząca przestrzeń prywatną i publiczną, sprzyjająca kolektywnym działaniom na rzecz lokalnej społeczności. Miejsce, w którym próbowalibyśmy zrozumieć społeczną rolę sztuki współcześnie – w globalnym kapitalizmie, antropocenie, wobec przemian politycznych w kraju, lokalnie. Poprzez nawiązanie do przeszłości pozwalające na projektowanie lepszej przyszłości. Zachęcamy do proponowania punktów statutu Potencjalnie Otwartej Pracowni Artystycznej „Teserówka”, która mogłaby funkcjonować tu w alternatywnej teraźniejszości.
1. K. Eichhorn, The Archival Turn in Feminism. Outrage in Order, Temple University Press, Philadelphia 2013
2. S. Aleksijewicz, Czasy secondhand. Koniec czerwonego człowieka, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014
3. Nie bójcie się deszczu. Rozmowa z Anną Ptak i Małgorzatą Kuciewicz, „Dwutygodnik.com”, 2018, nr 244
EN:
What is the relationship between the past and potentialities, between history and possible worlds?
Kate Eichhorn
Part of exhibition Teserówka,
6.10–9.11.2018, Irena and Stanisław Teisseyre’s House,
University of Art in Poznań
curator: Katarzyna Różniak
Artists’s estate was a part of artistic and research project conducted by Katarzyna Różniak and Anna Borowiec, regarding the heritage of late head of the University of Art in Poznań during the post-war People’s Republic of Poland times, Stanisław Teisseyre.
The project was finished with an exhibition in Teisseyre’s villa (now owned by University of Art in Poznań), built by him in a small housing project designed by architect Jerzy Schmidt. This estate is exceptional, because every building was designed as a house and workspace for artists – mostly painters, sculptors and architects, that were officialy acclaimed by local and state authorities and constituted (just after the war) the official artists’s association.
In this particular case, it occured that the architect Schmidt have had similar ideas before, when he designed a massive housing estate for almost 100 000 peple called Rataje. There he planned a series of workspaces for artists, opened for public visitors from the huge blocks of flats.
The history behind this project – to complex to be told in this short description – is a fascinating combination of art and its role in the society, authoritarian, but also socially active state. We try to set some of those things apart to see what can we learn and save from the past decades before the economic and political transformation, and this way imagine a better present and future.
Part of exhibition Teserówka,
6.10–9.11.2018, Irena and Stanisław Teisseyre’s House,
University of Art in Poznań
curator: Katarzyna Różniak
Artists’s estate was a part of artistic and research project conducted by Katarzyna Różniak and Anna Borowiec, regarding the heritage of late head of the University of Art in Poznań during the post-war People’s Republic of Poland times, Stanisław Teisseyre.
The project was finished with an exhibition in Teisseyre’s villa (now owned by University of Art in Poznań), built by him in a small housing project designed by architect Jerzy Schmidt. This estate is exceptional, because every building was designed as a house and workspace for artists – mostly painters, sculptors and architects, that were officialy acclaimed by local and state authorities and constituted (just after the war) the official artists’s association.
In this particular case, it occured that the architect Schmidt have had similar ideas before, when he designed a massive housing estate for almost 100 000 peple called Rataje. There he planned a series of workspaces for artists, opened for public visitors from the huge blocks of flats.
The history behind this project – to complex to be told in this short description – is a fascinating combination of art and its role in the society, authoritarian, but also socially active state. We try to set some of those things apart to see what can we learn and save from the past decades before the economic and political transformation, and this way imagine a better present and future.
